سردرد شایعترین علامتی است که انسانها به آن دچار می شوند و تقریبا هیچ فردی نیست که حداقل یکبار در زندگی سردرد را تجربه نکرده باشد.سردرد یک علامت است نه یک بیماری با این حال می تواند علامتی از یک بیماری زمینه ای و هشدار دهنده باشد.
سردرد چیست؟
به هر گونه احساس نا خوشایند در ناحیه سر صورت و گردن اعم از درد، احساس سنگینی سر، احساس سبکی سر، سوزن سوزن شدن سر و صورت، احساس فشار در سر و گردن و هرگونه احساس مبهم در سر سردرد اطلاق می شود.
علت سردرد چیست؟
سردرد در اثر انتقال سیگنالهای حسی درد از پایانه های عصبی به قسمت های خاصی از ساقه مغز و مغز در نتیجه آزاد شدن مواد شیمیایی خاص به نام نوروترنسمیترهای درد ایجاد می شود.البته افرادی که زیاد دچار سردرد می شوند از نظر ژنتیکی راههای عصبی حساس تری نسبت به بقیه افراد دارند و همین مسئله باعث آزاد شدن نوروترنسمیترهای درد در آنها در مواجهه با محرکهای خارجی معمول و دریافت آنها توسط اعصاب حسی و انتقال به مغز شده و در نتیجه آن اشخاص درد را بیشتر احساس می کنند.
نکته جالب اینجاست که خود بافت مغز گیرنده های درد ندارد و عروق مغز و ساختمانهای اطراف مغز مثل پرده مننژ (سخت شامه، عنکبوتیه یا آراکنوئید و نرم شامه) و عضلات، مفاصل، پوست سر و صورت و گردن و شریانهای اصلی خونرسانی کننده مغز گیرنده های درد دارند و معمولا سردرد نشانه درگیری یکی از این موارد است.
به طور کلی سردردها معمولا خطرناک نیستند ولی ممکن است در موارد کمی علامتی از یک بیماری خطرناک زمینه ای مثل تومور مغزی، سکته مغزی و یا آنوریسم (کلافه های عروقی مغز) باشند. بنابراین توصیه می شود که هر سردردی جدی گرفته شود و برای پیدا کردن علت آن به متخصص مغز واعصاب (نورولوژیست) و ترجیحا فوق تخصص سردرد مراجعه شود.
معمولا شدت سردرد نشانه وخیم تر بودن اوضاع و خطرناک تر بودن عامل زمینه ای آن نیست، به طوریکه ممکن است سردرد ناشی از تومور مغزی خفیف و تدریجی بوده و خیلی هم آزار دهنده نباشد ولی سردرد ناشی از میگرن بسیار شدید و ناتوان کننده باشد.
برای تشخیص علت و نوع سردرد ها تقسیم بندی های متفاوتی وجود دارد مثل سردردهای اولیه و سردردهای ثانویه
ما یک تقسیم بندی کاربردی را در اینجا ذکر می کنیم:
- سردردهایی که در اثر حساس بودن بیش از حد عصب ها بوجود می آید و معمولا سردردهای تیر کشنده کوتاه مدت هستند ولی ممکن است هر کدام خصوصیات متفاوتی داشته باشند مثل Ice cream headache, Hot dog Headache( سردردهای ناشی از واکنش به غذا) سندروم رستوران چینی (حساسیت به صدف)، سردردهای ناشی از مواد مخدر مثل ماریجوانا ، سردردهای ناشی از گرسنگی، سردردهای ناشی از سرفه، سردرد پس از رابطه جنسی (Sexual headache)، سردردهای پس از کوهنوردی ( Mountain sickness headache)
- سردردهای تکرار شونده اولیه مثل میگرن، سردرد تنشی و سردرد کلاستر (خوشه ای)
- نورالژی ها که ناشی از تحریک مستقیم عصب یا تحت فشار قرار داشتن آن هستند و ایجاد دردهای صاغقه آسا خنحری در سر و صورت و گردن می شوند مثل نورالژی تریژمینال (عصب سه قلو)، نورالژی گلوسوفارنژیال یا زبانی حلقی، نورالژی اکسیپیتال (پس سری) و دردهای ناشی از تحریک اعصاب چشم ، دندان، مفصل تمپورومندیبولار (TMJ) ، سینوژیت و درد ناشی از تحریک ریشه های عصبی نخاع گردن مثلا توسط بیرون زدگی دیسک
- سردردهای ناشی از اسپاسم و گرفتگی عضلات سر و گردن
- سردردهای دارویی
- سردردهای ناشی از ضربه به سر
- سردردهای جدی ناشی از مننژیت ، انسفالیت، خونریزی ساب آراکنویید(SAH)، ادم یا ورم مغزی، سکته مغزی، تومورهای مغزی، فشار خون بالا و ترومبوز سینوس وریدی (CVT)، خونریزیهای مغزی، آرتریت تمپرال (Temporal Arteritis)
به طور کلی علائم سردرد در هر بیمار متفاوت است و تشخیص علت زمینه ای سردرد بسیار مهم است که توسط نورولوژیست انجام می گیرد.
سردرد در هر سنی ممکن است اتفاق بیافتد سردردهای دوران کود کی بیشتر ناشی از عفونتهای تنفسی مثل سینوزیت و میگرنهای دوران کودکی هستند در حالی که سردردهای میان سالی بیشتر از نوع میگرن، تنشی، سردردهای وابسته به دارو، سردردهای ناشی از ضربه به سر، افزایش فشار مغز (بخصوص در خانمهای چاق)، و در موارد کمی خونریزی های مغزی هستند.
سردردهای سنین بالاتر در افراد مسن باید بیشتر از نظر عوامل جدی و خطرناک بررسی شود، به طوریکه سردرد بار اول در سنین بالای 50 سال باید حتما توسط نورولوژیست از نظر معاینه نورولوژیک بالینی و بررسی های پارا کلینیک جهت علت یابی سردرد ارزیابی شوند. سردرد در افراد مسن ممکن است در اثر فشار خون بالا، تومورهای مغزی، سکته مغزی ایسکمیک و یا خونریزی مغزی و آرتریت تمپورال (التهاب شریانهای گیجگاهی) و تنشی و گاها میگرنی باشد.
به طور کلی در موارد زیر باید سردرد ها را جدی بگیرید و با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب خود بررسی های لازم را از نظر رد علت های خطرناک سردرد انجام دهید:
- سابقه ضربه به سر یا گردن
- شروع ناگهانی سردرد (Tunderclap Headache) که معمولا نتیجه خونریزیهای مغزی است.
- تب و سفتی گردن (از نظر رد مننژیت)
- تهوع و استفراغ و حساسیت به نور (فوتوفوبی) که می تواند در بیماریهایی که تحریک مننژ ایجاد می کنند مثل مننژیت و انسفالیت و همچنین میگرن دیده شود .
- استفراغهای صبحگاهی همراه سردرد و سردردهایی که با سرفه و فعالیت بیشتر می شوند نشانه افزایش فشار داخل مغز هستند
- تاری دید و اختلال بینایی
- تمام سردردهایی که اولین بار بالای 50 سالگی شروع شوند.
