انواع سردرد های شناخته شده بیش از 150 مورد هستند. تعداد انگشت شماری از آنها، خصوصیات بارزتری داشته و در بین مردم شایع ترند. سردرد ها در قسمت های اطراف مغز انسان مثل پسسر، پیشانی، شقیقه و قسمت های دیگر حس می شوند. دلیل این امر، عدم حس کردن درد از سوی مغز انسان است. سردرد ها می توانند پیچیده تر از آنچه که فکر می کنیم باشند. علل ایجاد سردرد، انواع سردرد را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می کند.
اگر سردرد شما ریشه درونی نداشته و تنها مشکل بدن خود سردرد باشد، در دسته سردرد های اولیه قرار می گیرد و اگر یک دلیل درونی، باعث احساس درد در سر شما شده باشد، از نوع ثانویه محسوب می شود. سردردهای نوع ثانویه، خبر از مشکلاتی می دهند که به صورت جدی باید پیگیری شوند. حس کردن درد در خیلی از مواقع بهتر از حس نکردن آن است؛ با حس کردن درد می توانیم جلوی وقوع اتفاقات هولناک در بدن را بگیریم.
فهرست مطالب این صفحه
سردرد چیست؟
بافت مغز، درد را احساس نمی کند و در واقع، در صورتی که در اطراف مغز و جمجمه التهابی رخ دهد، قابل حس است. قسمت های حساس سر انسان مانند شریان ها، پوست، عضلات، اعصاب گردن و… ایجاد درد می کنند. همچنین گاها سردرد هایی به سراغ ما می آید که منشا آنها گوش، چشم یا دندان ها هستند.
تشخیص انواع سردردها
دسته بندی سردرد ها را می توانیم بر اساس شدت درد، محل درد، بازه زمانی و عامل ایجاد درد؛ انجام دهیم. اما بر اساس آنچه سازمان بهداشت جهانی دسته بندی کرده، سردرد ها به 2 گروه کلی با دستهبندی های متفاوت تقسیم می شوند. این دسته بندی بر اساس عامل ایجاد درد در قسمت های مختلف سر انسان است.
سردرد ها به 2 گروه کلی سردرد های اولیه و سردرد های ثانویه تقسیم می شوند.
1. سردرد های اولیه – primary headaches
سردرد های اولیه به دسته ای از سردرد ها گفته می شود که بیماری یا عامل خاصی باعث به وجود آمدن درد نشده است . و به همین علت، سردرد های اولیه خطر خاصی را گوشزد نمی کنند. حتی اگر سردرد هایی که جز دسته سردرد های اولیه هستند، بسیار شدید بوده و شما را آزرده خاطر کنند؛ در مدت کوتاهی درمان شده و خطرناک نیستند.
سردرد های اولیه، انواع خاصی دارد که با توجه به علل ایجاد درد و علائمی که در زمان سردرد بروز داده می شود، به 6 دسته تقسیم می شوند.
2 . سردرد میگرنی – migraine
اولین سوالی که از هرکسی که سردرد می گیرد پرسیده می شود، داشتن یا نداشتن میگرن است. در صورتی که هر سردردی به علت میگرن نیست و سردرد های میگرنی، یک سمت سر را درگیر می کنند و درد از یک ناحیه حس می شود. سردرد های میگرنی می توانند در بازه 2 الی 72 ساعته، شخص را درگیر سردرد کنند. علائم شدیدتری که به دلیل میگرن و همراه با سردرد ایجاد می شود، حالت تهوع، حساس شدن به نور زیاد و رنگ های خاص(مانند چراغ های خیابانها) و استفراغ هستند.
سردرد های میگرنی 4 نوع دارند:
- میگرن فلج موقت
- میگرن مزمن
- میگرن گوارشی
- میگرن اختلال بینایی
رخ دادن میگرن اغلب 3 فاز را در پی خواهد داشت :
- فاز پیشین: خمیازه های مکرر، مشاهده هاله ها، تاثیر منفی بر رفتار و اشتها
- فاز درد شدید: بالاترین حد حملات میگرنی مانند استفراغ و اختلال بینایی و درد های شدید در این فاز رخ می دهد.
- فاز پسین: تا یک روز کامل پس از حملات میگرنی، فرد دچار خواب آلودگی و تغییرات رفتاری می شود.
علائم میگرن
با رخدادن این خصوصیات، معمولا می توان میگرن را تشخیص داد. اگر هرتعداد از علائم را بیشتر به صورت همزمان داشته باشید، درصد احتمال تشخیص میگرن توسط پزشک، بیشتر است.
- حالت تهوع
- احساس درد فقط در یک سمت از سر
- حساس شدن نسبت به صداها و نورهای اطراف
- احساس ضربان های قوی در سر
- استفراغ
مطلب مرتبط : درمان میگرن با طب درد
2- سردرد تنشی- tension headache
شایع ترین نوع سردرد را می توان بعد از میگرن، سردرد تنشی دانست. معمولا بانوان بالای 20 سال، دچار این نوع سردرد می شوند. علت به وجود آمدن سردرد های تنشی، اسپاسم عضلات گردنی می باشد. در سردرد های تنشی، دور سر(پیشانی، گیجگاه، پس سر و دو طرف سر) درد احساس می شود.
درد سردرد های تنشی همانند درد فشار زیاد بر روی قسمت های نامبرده شده است و اغلب از چند دقیقه تا چند روز، سردرد تنشی ماندگار خواهد بود. سردرد های تنشی خلاف سردردهای میگرنی، اختلال بینایی به همراه ندارند و این از علائمی است که به کمک آن، می توان تفاوت این دو نوع را تشخیص داد.
علائم سردرد تنشی
- سفت شدن گردن
- سفت شدن شانه ها
- احساس فشار زیاد در پیشانی
- سردردی که به سختی مکان درد را تشخیص دهید.
درمان سردرد تنشی
سردرد های تنشی با استفاده از داروهای آرام بخش، ریلکسیشن و فیزیرتراپی؛ بهبود پیدا می کنند. نمی توان گفت درد سردرد های میگرنی بیشتر است یا تنشی؛ هر دو در شرایط بد، شخص را دچار درد زیادی در ناحیه سر می کنند و حتی در شرایطی؛ سردرد میگرنی و تنشی، با هم رخ می دهند.
اگر دچار سردرد تنشی هستید پیشنهاد میکنیم مطلب کامل درباره سردرد تنشی را بخوانید : سردرد تنشی چیست؟ و راه درمان سردرد تنشی
3- سردرد خوشه ای یا کلاستر – cluster headache
سردرد های خوشه ای معمولا طولانی نیستند و از چند دقیقه تا 2 ساعت ماندگار خواهند بود. سردرد کلاستر در یک سمت از سر حس می شود و علاوه برآن، آبریزش بینی، اشک ناخودآگاه و در مواردی، افتادگی پلک در همان سمتی که دردگرفته، رخ می دهد. مدت زمان احساس درد در این نوع سردرد کوتاه خواهد بود اما ممکن است در یک روز، چندین بار این درد را احساس کنید. و شاید در یک یا دو هفته؛ هر روز یا چند روز یکبار، سردرد کلاستر به سراغ شما بیاید.
شدت درد این نوع سردرد نسبت به میگرن و سردرد تنشی، بیشتر است. میزان رخداد سردردهای خوشه ای در مردان بسیار شایع تر است. طبق آمارها، احتمال بروز سردرد خوشه ای در مردان، 5 برابر بانوان است. اشخاصی که دچار این نوع سردرد می شوند، هر سال در بازه زمانی خاصی؛ حملات شدید این سردرد به سراغشان می آید. سردرد های خوشه ای آرام و قرار را از شخص گرفتار، می گیرند.
علائم سردرد خوشه ای یا کلاستر
- احساس درد در یکی از چشم ها
- قرمز شدن چشم
- گرفتگی و آبریزش بینی
- رخداد سردرد در زمان هایی خاص و تکرار شونده از سال
- نا آرامی
- افتادگی پلک
- حساسیت به نور و صدا
درمان سردرد خوشه ای یا کلاستر – cluster headache
بسیار بهتر است که با روش های پیشگیری این نوع سردرد آشنا باشید و اصلا به مرحله درمان نرسد. تنفس اکسیژن خالص باعث توقف حملات خواهد شد. در برخی از روش ها، به دستور پزشک، قطره بینی لیدوکائین تجویز می شود. استفاده از داروهایی که منجر به بسته شدن کانال های کلسیمی می شوند نیز؛ کارساز است.
اگر دچار سردرد تنشی هستید پیشنهاد میکنیم مطلب کامل درباره سردرد تنشی را بخوانید : سردرد کلاستر (خوشه ای) چیست؟ و راه درمان آن
4- سردرد های برگشتی
ایجاد سردرد های برگشتی، به دلیل قطع دارو هایی است که شخص به آنها عادت داشته و به طور اتفاقی آنها را قطع می کند. معمولا با قطع داروهایی مثل استامینوفن و داروهای مسکن، این نوع سردرد رخ می دهد. با توجه به داروهای مصرفی شخص، زمان رخداد این نوع سردرد ها متفاوت است و معمولا صبح اتفاق می افتد. با استفاده از دارو های تجویزی؛ سردرد برگشتی به راحتی رفع می شود.
علائم سردرد های برگشتی
- حالت تهوع
- عملکرد نامناسب حافظه
- تحریک پذیری و تغییر خلق و خو
- نا آرامی
5- سردرد های شبانه
سردرد های شبانه مانند دیگر سردرد ها، شایع نیستند. این نوع سردرد ها بیشتر به سراغ افراد بالای 40 سال می آیند و فقط در شب اتفاق می افتند. اغلب بین 15 تا 60 دقیقه، این سردرد ماندگار خواهد بود. سردرد های شبانه تحت تاثیر دارو های مورد استفاده برای انواع دیگر سردرد ها، قرار نمی گیرند. درد مربوط به آن در دو طرف سر حس شده و معمولا در ساعتی دقیق رخ می دهند.
6- سردرد های رعد آسا
سردرد هایی به صورت بسیار ناگهانی و شدید برای اشخاص رخ می دهند که به سردرد های رعد آسا معروف هستند. بدون هیچ پیش زمینه ای، از چند لحظه تا 5 دقیقه ماندگار خواهند بود.
2. سردرد های ثانویه – secondary headaches
سردرد های ثانویه، خطر بیشتری نسبت به سردرد های اولیه دارند و عاملی درونی(بیماری، صدمه) باعث ایجاد این نوع سردرد ها می شوند. این دسته از سردرد ها، اصلا شایع نیستند و در مواردی خاص رخ می دهند. سردردهای ثانویه نیاز به تشخیص دقیق پزشک و پیدا کردن عامل اصلی سردرد دارند. معمولا با استفاده از آزمایش های مختلف(آزمایش خون، عکس برداری، انسفالوگرافی و …) به دنبال بیماری یا علت سردرد می گردند. سردرد های ثانویه علل مختلفی دارند که شناخته شده و شایع تر هستند.
1. تومور های مغزی
تومور های مغری می توانند عامل سردردهای شدید شوند. دلیل ایجاد درد تومورهای مغزی، برخورد قسمتی از مغز به دیواره های جمجمه، به دلیل رشد تومور و اشغال فضا است.
2. سردرد های مربوط به گردن – neck
در صورت ضعف دیسک های گردن، فشار گردن به نخاع صدمه و فشار زیاد وارد می کند و منجر به سردرد های شدیدی می شود.
3. سردرد های ناشی از صدمات
صدمات وارد شده به سر، شاید تا سالها اثرات خود را داشته باشند و یکی از این اثرات منفی؛ ایجاد سردرد های دردناک می باشد.
4. سردرد سینوسی – sinus
زمانی که سینوس ها ملتهب شوند، باعث ایجاد سردرد و احساس فشار بر سر می شوند. در بین بیمارانی که مشکل سینوزیت دارند؛ این نوع سردرد، شایع است.
5. سردرد نخاعی
نخاع انسان با مغز ارتباط مستقیمی دارد و وظیفه آن، انتقال پیام های عصبی است. اثرات جانبی انجام فرآیندهایی خاص مانند نشت مایع نخاعی، عمل های مربوط به خارج کردن مایع مغزی نخاعی و … می توانند باعث سردرد های نخاعی شوند.
6. سردرد ناشی از عوارض دارویی
یکی از نگرانی های بزرگ اندیشمندان برای سالهای آینده انسان، مصرف بی رویه انواع داروهاست. در حالی که اکثر داروهای شیمیایی اثرات جانبی دارند. برخی بیماران به داروهای خود عادت می کنند و با قطع آنها، دچار سردرد می شوند. سردرد هایی نیز به دلیل عوارض مصرف برخی از دارو های قوی رخ می دهد که با توجه به دستور پزشکان؛ ایرادی نخواهد داشت یا منفعت آنها بیشتر از ضرر آنهاست.
7. سردرد مننژیت
مننژ، لایه پوشش دهنده مغز و نخاع انسان است. در صورتی که این لایه دچار عفونت یا التهاب شود، احساس دردناکی در سر، ایجاد می شود.
هفت عامل تحریک کننده سردرد ها
عواملی به غیر از بیماریها و مربوط به سبک زندگی شما، می توانند به شدت سردردها دامن بزنند و شرایط را در زمان سردرد، سخت تر کنند. حتی امکان دارد باعث بهبودی دیرتر شما بشوند.
- داشتن استرس و اضطراب
- حالت های نشستن، ایستادن و خوابیدن نامناسب
- استفاده زیاد از گوشی موبایل، کامپیوتر و زل زدن به صفحه کامپیوتر یا تلویزیون
- دهیدراته بودن بدن در اثر مصرف کم آب
- مصرف خودسرانه داروهای با عوارض
- استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی
پیشگیری از انواع سردرد ها
داشتن زندگی سالم و به دور از آلودگی ها، دخانیات و مواد غذایی ناسالم؛ می تواند ضامن سلامتی شما نه تنها در مورد سردرد؛ بلکه در مقابل تمام بیماری ها باشد. پیشگیری از انواع سردردها با استفاده از اقدامات زیر میسر خواهد شد:
· عدم استفاده از مواد غذایی محرک و تشدید کننده سردرد
مصرف بیش از اندازه مواد غذایی محرکی مانند شکلات ها، مواد فرآوری شده از گوشت، ادویه جات، انواع فست فود و … می تواند بر ذائقه شما تاثیر گذاشته و سلامت شما را تحت تاثیر قرار دهد.
· ثابت نگاه داشتن دوز کافئین
بدن انسان دوز کافئین مورد نیاز خود را تنظیم می کند و در صورتی که طی یک مدت مقدار بالائی کافئین به بدن خود برسانید، منجر به عادت می شود. با ترک کردن مصرف کافئین؛ گاها دچار سردرد می شوید.
· پرهیز از کمبود خواب و داشتن خواب مناسب
نیاز بدن و مخصوصا مغز انسان به خواب، قابل چشم پوشی نیست. بدن در زمان خواب به بازسازی بافت های داخلی می پردازد و اگر طبق ساعت بیولوژیکی و به میزان کافی خواب نداشته باشید؛ دچار سردرد های مختلف می شوید. خواب خود را جدی بگیرید.
· ورزش
انجام تمرینات ورزشی، استرس ها و تنش های روزانه شما را می کاهد و فشارخون و چربی بدن را تنظیم می کند. سلامت بدن با انجام منظم تمرینات ورزشی، ضمانت خواهد شد.
سردرد های نگران کننده و الزام مراجعه به پزشک
اشخاص دارای سردرد های با علائم خطرناک، باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و روند تشخیصی دقیق برای پیدا کردن عامل سردرد را در پیش بگیرند. سردرد های خطرناک، نشان از یک بیماری یا مشکل اساسی در بدن می دهند. این علائم، نشان دهنده خطرناک بودن سردرد و الزام مراجعه فوری به پزشک هستند.
- مشکل لکنت زبان به دلیل سردرد
- استفراغ
- بی حسی اعضای صورت
- ضعف عضلانی
- تشنج
- سرگیجه
- خواب آلودگی و تب شدید
کلام آخر
منشا سردرد، محیط اطراف مغز می باشد و مغز انسان، ایجاد درد نمی کند. سردرد ها به دو نوع کلی تقسیم می شوند. سردرد های اولیه و سردرد های ثانویه؛ سردردهای اولیه بدون دلیل درونی ایجاد شده و معمولا خطر چندان ندارند و درمان آنها نیز راحت تر است. اما سردرد های ثانویه به علت وجود بیماری یا مشکلی در بدن شکل می گیرند و خطرناک هستند.
برای درمان سردرد های ثانویه، ابتدا باید به طور دقیق عامل ایجاد کننده سردرد را پیدا کرده و به درمان آن بپردازیم. می توانیم با داشتن سبک زندگی سالم، از انواع سردرد ها پیشگیری کنیم. در صورتی که سردرد داشتید و علائم و نشانه های سردرد های خطرناک را به همراه داشت، باید به سرعت به پزشک مربوط مراجعه کرده و علت را جویا شوید.
